A'Dan Z'ye Semptomlar

Beslenme Zorlukları

Disfaji (Yutkunma Zorluğu) CDKL5'te yaygın olarak görülür. Etkilenen bireyler çiğneme, dil hareketi ve yutma ile ilgili zorluk çekebilir.

Bu, yeterli beslenmeyi bozabilir veya solunum semptomlarına (beslenme sırasında aspirasyon, öksürük veya boğulma) katkıda bulunabilir. Bu, etkilenen birçok bireyin tamamen yemek yemekten vazgeçmesiyle zamanla daha da kötüleşebilmektedir. Kötü kilo alımı ve aspirasyon atakları (solunum yoluna katı ve sıvı kaçması) floroskopik inceleme ve pH çalışmaları yapmayı gerektirir. Ağır vakalarda perkütan gastrostomi (PEG) olasılığı değerlendirilmelidir. İnatçı reflü ilaç veya cerrahi düzeltme gerektirebilir.

Bozulmuş Uyku

Bu semptoma karabasan(gece terörü), yersiz gülme ve sarsıntılar dahildir

Uyandıktan sonra; düzensiz solunum düzenleri, nöbet aktiviteleri ve genel huzursuzluk nedeniyle CDKL5'li çocukların tekrar uykuya dalması uzun zaman alabilir.

CDKL5 bozukluğu olan kişilerin çoğunda önemli derecede uyku bozukluğu problemi görülebilir; uykusuz günler ve geceler geçiribildikleri gibi birkaç gün sürekli uyuyabilirler. 

Diş gıcırdatma şiddetli olabilir ve uyku sırasında da ortaya çıkabilir. Uzman bir diş hekiminin olaya dahil edilmesi, diş çürümesini ve diş minesi problemlerini önlemek için önemlidir.

Değişmiş Ağrı Tepkisi

CDKL5'li kişilerde uygunsuz ağrı tepkileri çok yaygındır.  Bu durum kendini çeşitli şekillerde gösterebilir. Ebeveynler, CDKL5'li çocukların ve yetişkinlerin kendilerini ısırdıklarını, tipik gelişim gösteren bir çocuğun verebileceği ağrı tepkilerini göstermeden kan testleri ve lomber ponksiyon gibi işlemlerde ağrıya duyarsız olduklarını, tipik gelişen çocukların verdiği tepkileri göstermediklerini bildirmektedir. 

Öte yandan bazen bir darbe aldıkları zaman duruma uygun şekilde de ağlayabilirler. Acil servis gibi klinik değerlendirmelerin yapıldığı bir ortamda CDKL5'li birinin değişmiş ağrı tepkisi olabileceğini ön görmek önemli bir husustur, çünkü ağrı duymuyorlarmış gibi görünseler bile bu her zaman doğru olmayabilir.

Ayrıca, aşırı ağrı yaşayan bazı çocukların ağrı tedavisinde kullanılan yüksek doz opioid ilaçlara her zaman uygun yanıtı vermeyebilecekleri ve tedavilerde alternatif ilaçların dikkate alınması gerektiği bildirilmiştir.

Duygudurum Kararsızlığı/İstemsiz Davranışlar

Birçok aile, belirgin bir sebep olmadan, dindirilemeyen ağlama, gülme ve tutarsız davranışlar yaşandığını bildirmektedir ama çocuk büyüdükçe aileler bu ağlama halini ağrıyla ilişkili, epileptik nöbetlerin bir formu olan nöbet esnasında gülme ya da kıkırdama görülen gelastik nöbetlerle ilişkili veya nöbet esnasında belirgin bulgu göstermeyen subklinik nöbet aktivitesiyle ilişkili olarak yorumlayabiliyorlar. 

Şiddetli ağlama ile tıbbi hizmetlere başvuran bir kişiye, hastalığı ya da olası bağırsak tıkanıklığını dışlamak için geniş bir muayene ve tetkik yapılmalıdır. Aynı gün içinde ruh halindeki aşırı değişimlerle günlerce devam eden duygudurum bozukluğu Ebeveynler tarafından bildirilmiştir.

Epileptik Nöbetler

Nöbetler CDKL5'te neredeyse her zaman görülen bir durumdur. Çalışmalar, CDKL5 bozukluğu olan çocukların epilepsiyi 3 evre şeklinde sergilediğini göstermiştir.

1’inci evre, sık nöbet geçirmesine rağmen normal EEG bulguları gösteren erken başlayan epilepsidir (1-10 hafta başlangıçlı).

2’inci evre, infantil spazmlar ve EEG’de hipsaritmi bulguları ile karakterize epileptik ensefalopati (gelişimsel epilepsi) gelişimini içerir ve vakaların yaklaşık% 50'sinde görülür.

3’üncü evre geç bir şekilde, multifokal ve miyoklonik epilepsi olarak ortaya çıkar, ancak bu her zaman böyle olmayabilir.Nöbetlerin kontrol edilmesi genellikle zordur, ergenlik ise nöbet paterni ve aktivitesinde değişikliklere neden olabilir. Nörogelişimsel sorunlar önemli ölçüde devam etse de bazı kişiler nöbetsiz hale gelir.

Gastrointestinal

Kabızlık, ishal, bağırsak gazı ve gastrik reflü yaygın problemlerdir. Kabızlık her zaman aşikar olmayabilir, bu sebeple bağırsak röntgeni veya ultrason yapılana kadar görmezden gelinmemelidir. Düşük bağırsak hareketliliği ve yavaş gastrik boşalm da CDKL5'li bir çocukta görülebilir.

CDKL5'li bireylerin volvulus ve invajinasyona karşı daha yatkın olabileceğine dair anekdotsal kanıtlar vardır. Bu nedenle, belirgin bir neden olmaksızın hızlı bir klinik bozulma var ise şüphelenilen yüksek ihtimalli tanılar arasında düşünülmelidir.

Hareket Aralığı

Kontraktürler zamanla gelişmektedir. Eklemlerin tam pasif hareket aralığı olup olmadığı kontrol edilmelidir. Mesleki ve Fizyoterapi hizmetlerinin zamanla azalması bu komplikasyonun fark edilmesinde gecikmeye yol açabilir.

Hareketlilik

Etkilenen bazı hastalar hiç yürüyemezken bazılarının yürümesi gibi yeterlilikleri geniş bir yelpazeye dağılmaktadır. Bazı hastaların neredeyse hiç el becerisi yokken, diğerleri ise bazı amaçlı eylemleri gerçekleştirir. Hipotoni neredeyse herkesde görülür.Çocuğun ortopedi ve fizyoterapi uzmanları tarafından düzenli olarak görülmesi önemlidir. Skolyoz, kalça hizalaması ve eklem gevşekliği için değerlendirmelere ihtiyaçları vardır.

Kardiyak problemleri

Bazı hastalar daha çok Rett Sendromu ile ilişkili olarak görülen Uzun QT sendromu, taşikardi gibi kalp atış hızındaki anormallikler ve T dalgaları ile ilgili spesifik olmayan değişiklikler yaşamaktadır. CDKL5 bozukluğu olan bireylerin düzenli olarak EKG ve ekokardiyogramlar ,le takibini sağlamak yapılacak en iyi uygulama olur.

Kabızlık

dinamik ve aktif bir şekilde önleyici tedbirler alınmalıdır. Bağırsak alışkanlıkları zamanla değişebilir ve ağrı ve rahatsızlık sebebi olabilir. Beslenme düzenindeki lifler yeterli olsa bile günlük serbest su alımı düşük kalmayacak şekilde kontrol edilmelidir.

Kemik Yoğunluğu

CDKL5'te osteoporoz yaygın değildir. Fakat, özellikle erken ergenlik ihitimali varsa, zaman içinde bir endokrinolog tarafından izlenmelidir. Osteoporoz özellikle hiç yürümemiş veya kırık geçirmiş kişilerde göz önünde bulundurulmalıdır. Kemik yoğunluğu anti-konvülzanlardan da etkilenir. Bir kırık durumunda veya gelecekteki değerlendirmeler için bir temel sağlamak adına DEXA kemik yoğunluğu taraması yapılmalıdır.

Kortikal Görme Bozukluğu (CVI)

CVI, gözlerden ziyade beyinle ilgili bir görme bozukluğu şeklidir.  CDKL5 bozukluğu olan bazı insanlar için bu durum şiddetli olabilir, ancak bazıları için zamanla iyileştiği de görülmektedir. Teşhis koymak ve uygun uzmanlardan tedavi girişimlerinde bulunmak çok önemlidir.  CDKL5 bozukluğu olan çocuklar karakterize yana doğru odaklanmış bir bakışa sahip olma eğilimindedir.

Omurga: Skolyoz / Kifoz / Lordoz

Skolyozun gelişme ihtimali yaşla birlikte artar, ancak kesin risk konusunda istatistikler henüz mevcut değildir. Bir deformite gelişimi için omurganın yakından izlenmesi gerekir. Eğer tespit edilirse, bir omurga cerrahına sevk edilmesi önerilir.

Otistik Özellikler

Göz temasından kaçınma, insanlar veya nesneler üzerinde gözlerin takılı kalması gibi değişen derecelerde sosyal etkilenimler görülebilir. Stereotipiler (tekrarlayıcı hareketler), manik yürüyüş (hızlı volta atar şekilde yürüme) gibi tekrarlayan davranışlar ortaya çıkabilir ve nesnelerin tekrarlanan manipülasyonu (nesneleri sürekli ve anlamsız şekilde hareket ettirmek) görülebilir. Diğer görülebilen özellikler ise motor hareketlerin koordinasyonunda zayıflık, dikkati toplamada zorluk ve güvenlik bilincinin eksikliği sayılabilir.

Stereotipler

CDKL5'li birçok çocuk için var olan zorluklardan biri de, tekrarlayan ve kısıtlanmış  davranışlardır (RRB repetitive and restricted behaviours). Bunun bazı örnekleri, otizm ve Rett Sendromu'nda da yaygın olan, sürekli olarak nesneleri ve elleri ağıza alma, sallanma, baş sallama, el çırpma ve alkışlamadır.

Obsesif kompulsif bozukluğa (OKB) benzer şekilde, tekrarlayan davranışların aynılık ihtiyacını ve CDKL5'li bazı çocukların ritüellerinin engellenmesine veya kesintiye uğramasına direnebileceği, yeniliğe karşı bir direnci temsil ettiği görülmektedir. Obsesif kompulsif bozukluğa benzer şekilde tekrarlayan davranışların tekdüzelik/monotonluk ihtiyacını ve yeniliğe karşı direnci temsil ettiği görünüyor. Bunun için CDKL5’li bazı çocuklar kendi ritüellerinin engellenmesine ve ya kesintiye uğramasına direnç gösterebilir.

Bu belirtilerin neden ortaya çıktığı ve nasıl tedavi edileceği konusunda fikir birliği oluşmamıştır. Bununla birlikte, çoğu profesyonel RRB'leri amaçsız ve uyumsuz olarak tanımlamaktadır.

Alternatif görüşler, kişinin duyusal (kendini) bütünleştirme(duyusal entegrasyonn) (alınan duyu bilgilerinin beyinde yorumlanması ve birleştirilmesi) veya hoşa giden duyumlar aradığını veya stresten uzaklaştıracak oyalayıcı şeyler yarattığını veya tekrarlayan davranışın nörolojik işlev bozukluğu gibi olası bir altta yatan biyomedikal neden tarafından tetiklendiğini düşünmektedir. CDKL5 içindeki el stereotipleri çok yaygındır.

Bunlar parmakları hafifçe vurma, elini ağıza sokma, parmak emme ve el sıkma olarak kendini göstermektedir.  CDKL5'li kişiler beslenme sırasında ellerini ağızlarına sokabilirler, bu nedenle kol atelleri etkili beslenmeyi sağlamak için yararlı olabilir.

Bozukluğu olan birçok kişinin el kullanımı işlevsel değildir. Bununla birlikte, el kullanımını teşvik etmek için terapi sağlanmalıdır.

Vazomotor Rahatsızlıklar

Çevresel sinir sisteminin bilinç dışı hareketleri ve organları kontrol eden bölümüne otonom sinir sistemi adı verilmektedir. Otonom sinir sistemi yine sempatik ve parasempatik olarak ikiye ayrılmakta ve sempatik sinir sistemi vücudun strese ve tehlikeye tepksini kontrol etmektedir. Hastalarda sempatik ton, otonomik kısıtlamanın zayıf olmasından dolayı yüksektir. Bu da ciltteki  ve bağırsaktaki damarların büzüşmesine ve cilde giden kanın azalmasına dolayısı ile uvuzlarda soğukluğa neden olur.  Cilde nazikçe davranmalı, tüm vücudu kullanan aktiviteler teşvik edilmeli ve yaz aylarında bile ellerin ve ayakların sıcak tutulmasını sağlaymalıdır.. CDKL5’li kişi,sıcak tutacak kalın giysilerle bile hala soğuk ekstremitelere sahip olabilir.